Ισχυρό αποτύπωμα φαίνεται πως άφησε το Α’ Επιστημονικό Συνέδριο του Φορέα Ιστορικής Έρευνας «Σπάρτη 2034» με θέμα «Διάσωση και ψηφιοποίηση τεκμηρίων και αρχειακών συλλογών. Διερεύνηση τρόπων ανάδειξης του αρχειακού πλούτου της σύγχρονης Σπάρτης», που πραγματοποιήθηκε στον Μυστρά στις 21 και 22 Ιουνίου 2025.

 

Το συνέδριο συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον, συζητήθηκε και εξακολουθεί να συζητείται τόσο για την άρτια διοργάνωση, όσο και για το υψηλό επιστημονικό επίπεδο των εισηγήσεων, αλλά και για την ευρεία στήριξη θεσμικών φορέων και ΜΜΕ, αποτελώντας σταθμό τόσο για την πόλη της Σπάρτης, όσο και για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Παρατίθενται παρακάτω επιλεγμένα στιγμιότυπα, που άλλα κατέγραψε ζωντανά ο φακός, κι άλλα το δημοσιογραφικό μας μπλοκάκι…

 

«Η φιλότιμη, πρωτογενής και ηρωική προσπάθεια όσων προσπαθούν να αντλήσουν γνώση μέσω της ιστορικής έρευνας πρέπει να υποστηρίζεται», δήλωσε κατά τον χαιρετισμό του ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας και Βουλευτής Λακωνίας, Θανάσης Δαβάκης, συμπληρώνοντας: «η συνεπής, σοβαρή και αγόγγυστη δουλειά που κάνει τόσα χρόνια ο Νίκος Καρμοίρης, χαράζει έναν δρόμο, ο οποίος μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση, αλλά πρέπει να αποτελέσει και παράδειγμα προς στήριξη, διότι τέτοιες προσπάθειες χρειάζονται και οικονομική ενίσχυση». 

 

«Όσοι ασχολείστε με την ανάδειξη των αρχείων, αποτελείτε την ελπίδα για να φτάσουμε στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης», σημείωσε ο Βουλευτής Λακωνίας, Νεοκλής Κρητικός, αναφέροντας πως η χώρα μας βρίσκεται, μεν, πίσω στον τομέα της ψηφιοποίησης αρχειακών τεκμηρίων, ωστόσο συντελούνται σημαντικά βήματα προόδου.

Το εγκώμιο του εμπνευστή και διοργανωτή του συνεδρίου έπλεξε κατά τον χαιρετισμό του ο Αντιπεριφερειάρχης Λακωνίας, Θοδωρής Βερούτης, λέγοντας: «Τον Νίκο Καρμοίρη τον γνωρίζω πολλά χρόνια. Είναι ένας άνθρωπος που δουλεύει τους στόχους του και το κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι ότι καταφέρνει τις αρχικές του σκέψεις να τις μετουσιώσει πολύ σύντομα σε πράξεις». 

 

Ο Δήμαρχος Σπάρτης, Μιχάλης Βακαλόπουλος, σημείωσε κατά τον χαιρετισμό του πως «η ανιδιοτελής αγάπη του Νίκου Καρμοίρη για την πόλη της Σπάρτης δίνει σε όλους μας το κίνητρο για στήριξη κάθε σχετικής πρωτοβουλίας», τονίζοντας πως ο Δήμος Σπάρτης θα συνεχίσει να στέκετε στο πλευρό του Φορέα «Σπάρτη 2034».

 

«Το Α’ Επιστημονικό Συνέδριο του Φορέα Ιστορικής Έρευνας “Σπάρτη 2034” αποτελεί σημαντικό σταθμό, όχι μόνο για τη Σπάρτη και την ιστορική της δυναμική, αλλά και για όλους όσους υπηρετούν τον πολιτισμό στην πράξη, μέσα από θεσμούς, συνεργασίες και πρωτοβουλίες», ανέφερε η Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης και Αντιδήμαρχος Δήμου Σαρωνικού, Σταματίνα Νέρα, η οποία χαιρέτισε τις εργασίες του συνεδρίου ως Υπεύθυνη για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλυβίων του Δήμου Σαρωνικού.

 

«Η αφετηριακή πρόθεση για τη συγκέντρωση των διαθέσιμων αρχειακών πηγών και τη συστηματική καταγραφή της τοπικής ιστορικής μνήμης ανάγεται σε πολιτισμική παρέμβαση με ευρύτερες προοπτικές για τη διάχυση της πληροφορίας και την παραγωγή της γνώσης», ανέφερε η προϊσταμένη του Τμήματος Κοινοβουλευτικών Αρχείων της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Αγγελική Καραπάνου, χαιρετίζοντας τους στόχους του Φορέα «Σπάρτη 2034» κατά την έναρξη της εισήγησής της.

 

«Ως ακαδημαϊκός, πέραν από τα συνέδρια που έχω συμμετάσχει, έχω διοργανώσει δεκάδες ακόμα. Είναι ένα από τα πιο όμορφα συνέδρια για τα αρχεία που έχω συμμετάσχει στην Ελλάδα. Πραγματικά, αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στον Νικόλα, και το λέω αυτό με το βάρος της θέσης που έχω», ανέφερε εμφατικά ο  Καθηγητής Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, Εμμανουήλ Γαρουφάλλου, συγχαίροντας τον εμπνευστή και διοργανωτή της εκδήλωσης Ν. Καρμοίρη.

 

«Όταν με πήραν τηλέφωνο για να συμμετάσχω σε αυτό το συνέδριο, ήμουν επιφυλακτικός. Οφείλω να ομολογήσω πως έκανα λάθος. Γιατί η προσπάθεια του Φορέα “Σπάρτη 2034” αποδεικνύει ότι τέτοιες προσπάθειες πρέπει να γίνονται σιγά σιγά στην περιφέρεια, γιατί οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να καταλάβουν τί είναι αρχείο και να αρχίζουν να αποκτούν αρχειακή κουλτούρα, την οποία δυστυχώς η χώρα μας δεν διαθέτει», ανέφερε ο Διευθυντής του Αρχείου της ΕΡΤ, Βασίλης Αλεξόπουλος, επιβραβεύοντας τους διοργανωτές για την πρωτοβουλία τους. 

 

«Η Σπάρτη και η ευρύτερη Λακωνία είναι τυχερές, διότι διαθέτουν ένα εξαιρετικά δραστήριο και δυναμικό τμήμα των Γενικών Αρχείων του Κράτους», σημείωσε στην κατακλείδα της εισήγησής της η υπεύθυνη του Ιστορικού Αρχείου της ΔΕΗ, Δρ. Μαρία Μαυροειδή. Πράγματι τα ΓΑΚ – Αρχεία Ν. Λακωνίας αποτελούν κόσμημα για την περιοχή μας και ένας ισχυρός θεματοφύλακας της μνήμης και της ιστορίας. Απορίες, ωστόσο, προκάλεσε στους συνέδρους η επιλογή να μην συμμετάσχουν σε ένα υψηλού επιπέδου «αρχειακό» συνέδριο που διεξήχθη στον τόπο τους… 

 

Απούσα από το συνέδριο και η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης, η οποία πέραν του πλούσιου αρχείου τοπικών εφημερίδων, διαθέτει και σημαντικά προσωπικά αρχεία, όπως το Αρχείο Νικηφόρου Βρεττάκου. Ούτε το γεγονός αυτό παρέμεινε ασχολίαστο…

 

«Σε κατ’ ιδίαν συζήτησή μας ο κ. Καρμοίρης ανέφερε πως ένας από τους βασικούς στόχους του συνεδρίου είναι να μάθει το ευρύ κοινό τι κάνουν τα αρχεία, και έχει δίκιο! Συχνά λέμε μεταξύ μας, όσοι ασχολούμαστε με τα αρχεία, πως κανείς δεν ξέρει τι κάνει ένας αρχειονόμος, μέχρι τη στιγμή που θα πάψει να το κάνει. Όμως για εμένα, ένας άλλος πολύ βασικός στόχος του συνεδρίου είναι να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους οι άνθρωποι που ασχολούνται με τα αρχεία. Δεν έχουμε πολλές ευκαιρίες να έρθουμε σε επαφή μεταξύ μας και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Υπό αυτή την έννοια είναι κρίμα που κάποιοι φορείς που θα έπρεπε να είναι σήμερα εδώ, επέλεξαν να μην είναι», ανέφερε ο προϊστάμενος της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, Γιώργος Πολυδωράκης, στηλιτεύοντας την απουσία αρχειακών φορέων εντός κι εκτός πόλης.

 

Θετικά σχόλια απέσπασε η παρουσία στο συνέδριο τού Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου Σπάρτης, Στέφανου Βρεττάκου. Ο κ. Βρεττάκος όχι μόνον παρακολούθησε σχεδόν το σύνολο των διήμερων εργασιών του συνεδρίου, αλλά κρατούσε σημειώσεις και συμμετείχε ενεργά στις ανοιχτές συζητήσεις. Σχολιάζοντας, μάλιστα, την αναφορά του προϊστάμενου της Υ.Δ.Ι.Α. του Υπ. Εξ., Γιώργου Πολυδωράκη, σχετικά με το διεθνές πρόγραμμα #StolenMemory, το οποίο επιδιώκει την επιστροφή κειμηλίων και αρχείων θυμάτων των Ναζί στους απογόνους τους, παρενέβη σημειώνοντας πως αντικείμενο που βρίσκεται στη λίστα, πιθανόν να ανήκει σε οικογένεια της Σπάρτης. Αναπτύχθηκε, έτσι, μεταξύ τους μία επικοινωνία και πέραν του συνεδρίου για περαιτέρω διερεύνηση του θέματος…

 

«Το συνέδριο του Φορέα “Σπάρτη 2034” δίνει την ευκαιρία σε όλους μας να συναναστραφούμε, να ανταλλάξουμε ιδέες και να κοινωνήσουμε την εμπειρία μας από τα αρχεία», σημείωσε ο αρχειονόμος Ευάγγελος Θεοδώρου. Λίγο αργότερα, στην κατακλείδα της εισήγησής του για το αρχείο της Ιεράς Μονής Όρους Σινά, η οποία δοκιμάζεται αυτή την περίοδο, ανέφερε εμφανώς συγκινημένος: «Η παρούσα ανακοίνωση, πέρα από τον προφανή επιστημονικό σκοπό, έχει και έναν ακόμα στις δύσκολες για το Σινά ημέρες που ζούμε: να υπενθυμίσει εμφατικά πως το θεοβάδιστο όρος Σινά και η μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι τόπος άγιος και τόπος αγιότητος, που σεβάστηκαν -όχι χωρίς κόπο- οι λαοί και οι θρησκείες του κόσμου για 1.500 χρόνια».

 

Παρουσιάζοντας αρχεία της κατοχικής και μετακατοχικής Λακωνίας που έχει συλλέξει, ο Καθηγητής Νεότερης Ιστορίας, Αθανάσιος Φωτόπουλος, μοιραία αναφέρθηκε και στην, οδυνηρή για την Σπάρτη, εκτέλεση των 118 από τους Γερμανούς, έθεσε προβληματισμούς και παρουσίασε υποθέσεις εργασίας κι έρευνας. Η εισήγησή του προκάλεσε όχι μόνον αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια της ανοιχτής συζήτησης, αλλά και δημοσιεύματα στον τοπικό Τύπο. Τίθεται, έτσι, πλέον το καίριο ερώτημα: μήπως, 82 χρόνια έπειτα, πρέπει να ανοίξει η δημόσια συζήτηση για τους 118, αποτελώντας μία ευκαιρία συστηματικής και ουσιαστικής έρευνας των γεγονότων εκείνης της περιόδου;  

 

Κατά τη διάρκεια της Δ΄ Συνεδρίας με θέμα «Ιστορίες διάσωσης: Τα αρχεία αφηγούνται» ακούστηκε καταγεγραμμένη προφορική μαρτυρία του συνταξιούχου εμπόρου και πρώην δημοτικού συμβούλου Δήμου Σπαρτιατών, Τάσου Βεκράκου, στην οποία περιγραφόταν η συμβολή του στην τυχαία διάσωση από βέβαιη καταστροφή του αρχείου του Δήμου Σπάρτης από την ίδρυσή του έως περίπου τα τέλη του 20ου αιώνα. Είναι εντυπωσιακό πως η διάσωση της ιστορίας και των τεκμηρίων μνήμης σε πολλές περιπτώσεις οφείλεται στην οξύνοια και τον πατριωτισμό των απλών πολιτών…  

 

Κατά τη διάρκεια της εισήγησης του Γιάννη Διαμαντή, υπεύθυνου του Ιστορικού Αρχείου των εφημερίδων «Το Βήμα» & «Τα Νέα», χαρακτηριστική στιγμή ήταν η ανάγνωση ενός αποσπάσματος από το «Ελεύθερον Βήμα» του 1924, το οποίο απεικονίζει, με γλαφυρότητα, την εικόνα που είχε μεγάλη μερίδα, τότε, των κατοίκων της Ελλάδας για τον ρόλο της εφημερίδας. «Και τί είν’ αυτούνις… η θημιρίδις;», ρώτησε ένας χωρικός, με έναν έτερο να του απαντά «Ό,τι κι αν θες να διπλώσεις εφημερίδα θα πάρεις!». Σχολιάζοντας το απόσπασμα ο Ν. Καρμοίρης ανέφερε χιουμοριστικά πως όταν, πριν από χρόνια, εξέδιδε τη δικιά του εφημερίδα, την επομένη της έκδοσης έβρισκε την γιαγιά του να έχει διπλώσει αυγά με το νέο φύλλο. Συνεχίζοντας, σημείωσε πως οι εφημερίδες διαφυλάσσουν την αίσθηση της εποχής, σχολιάζοντας πως «σήμερα, στην εποχή του διαδικτύου, η πληροφορία -κι επομένως η αίσθηση της εποχής- συχνά χάνεται κι εξαφανίζεται. Οπότε εσείς που γράφετε κι εκδίδετε εφημερίδες, συνεχίστε να αγωνίζεστε και να τις διαφυλάσσετε όσο μπορείτε, διασώζοντας στις επόμενες γενιές την αίσθηση της σημερινής εποχής», συμπληρώνοντας με χιούμορ: «ώστε να έχουν κι οι γιαγιάδες του μέλλοντος κάτι για να διπλώνουν τ’ αυγά τους!».

 

Τις περισσότερες τοποθετήσεις κι ερωτήσεις κατά τη διάρκεια των ανοιχτών συζητήσεων καταγράφηκε πως έκαναν η προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ελένη Κωβαίου, κι ο γηραιός ερευνητής, Μηνάς Αναστασάκης.

 

Τις εντυπώσεις κέρδισε καθ’ όλη τη διάρκεια του συνεδρίου ο γηραιότερος των συνέδρων, Μηνάς Αναστασάκης. Ο 92χρονος ερευνητής από τα Βάτικα Λακωνίας όχι μόνο παρακολούθησε τις εργασίες του συνεδρίου ανελλιπώς από την αρχή έως το τέλος, αλλά παρενέβη σε όλες τις διαδικασίες ανοιχτής συζήτησης στο τέλος της καθεμιάς από τις έξι θεματικές συνεδρίες. Η κατακλείδα της εισήγησής του «στα αρχεία και τις συλλογές, που είναι ενθυμήματα των Ελλήνων, ακουμπάει η Ελλάδα. Μπράβο σε εσάς που περιποιείστε και φροντίζετε τα αρχεία», συνοψίζει τους στόχους και τους σκοπούς τους συνεδρίου!

 

Κατά τη διάρκεια της εισήγησής του ο Μηνάς Αναστασάκης παρουσίασε αρχεία και κειμήλια από την οικογενειακή του συλλογή, χρονολογούμενα από τον 18ο αιώνα έως τις μέρες μας, ανάμεσά τους ένα χειρόγραφο του 1777 και μία διαθήκη του 1807. Τις εντυπώσεις, ωστόσο, έκλεψε η παρουσίαση ενός ολομέταξου καλαματιανού μαντηλιού. «Το μαντήλι αυτό χαιρέτησε τον Όθωνα όταν ήρθε στην Ελλάδα», είπε ο μπαρμπα-Μηνάς και συνέχισε: «άνηκε στην προγιαγιά μου, και της το αγόρασαν τα αδέρφια της όταν πήγαν στο Ναύπλιο να υποδεχθούν τον Όθωνα. Το αγόρασαν για να κρύψουν την φτώχεια τους και να δουν οι Βαυαροί ότι έρχονται σε έναν λαό που δεν είναι ξεβράκωτος. Έχει κι ένα μαντήλι να βάλει στο λαιμό…».

 

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ζωντανές στιγμές του συνεδρίου υπήρξε αναμφισβήτητα η ανοιχτή συζήτηση της Ε’ Συνεδρίας, κατά τη διάρκεια των εργασιών της δεύτερης ημέρας. Αναπτύχθηκε ένας εποικοδομητικός και ενδιαφέρων διάλογος με ερωτήσεις, τοποθετήσεις, απαντήσεις κι ανταπαντήσεις μεταξύ των συνέδρων, που διήρκησε πέραν του προκαθορισμένου χρόνου. Το γεγονός αυτό οδήγησε τον εκ των συνέδρων π. Χρυσοβοαλάντη Θεοδώρου να αναφωνήσει «αυτό σημαίνει συνέδριο!», ενώ ο Νίκος Καρμοίρης χαρακτήρισε την διαδικασία «μιαν όμορφη επιστημονική ρούγα»!

 

«Το αποτέλεσμα αυτού του συνεδρίου είναι πραγματικά εντυπωσιακό», σημείωσε με έμφαση ο διευθυντής της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, Συνταγματάρχης (ΠΖ) Δοξάκης Κομήτης, ο οποίος έκανε ειδική μνεία στους συνέδρους Γιάννη Διαμαντή (Ιστορικό Αρχείο «Το Βήμα» & «Τα Νέα») και Νίκο Καρμοίρη («Σπάρτη 2034»), οι οποίοι έχουν περάσει από τη ΔΙΣ/ΓΕΣ, ο πρώτος κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας και ο δεύτερος κατά την διάρκεια της πανεπιστημιακής του πρακτικής. Από την πλευρά του ο τμηματάρχης του Τμήματος Ναυτικής Ιστορίας και Περιοδικών της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, Πλωτάρχης (ΕΕ) Αθανάσιος Παπαδημητρόπουλος, ανέφερε: «Εύχομαι όλοι οι στόχοι του φορέα “Σπάρτη 2034”να έχουν πραγματοποιηθεί πολύ νωρίτερα από το 2034»!

 

«Στην Κρήτη έχουμε μια παροιμία που λέει: “Απού φελά, παντού φελά”. Δηλαδή, αυτός που είναι ωφέλιμος, ωφελεί σε όλα. Μάλλον η παροιμία αυτή αντανακλά στην περίπτωση του κ. Καρμοίρη και της Σπάρτης», ανέφερε η Υπεύθυνη Συλλογών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος K. Βενιζέλος», Χαρά Αποστολάκη. Λίγο αργότερα η Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, Παρασκευή Βασιλειάδη, χρησιμοποίησε τη ρήση του μεγάλου Κρήτα συγγραφέα «Φτάσε όπου δεν μπορείς», λέγοντας πως ο Ν. Καρμοίρης την έκανε πράξη με τη διοργάνωση αυτού του συνεδρίου. «Θερμά συγχαρητήρια στον ίδιο, σε όσους βοήθησαν να υλοποιηθεί, και στους δεκατέσσερεις εθελοντές», συμπλήρωσε. 

 

Στο συνέδριο συμμετείχαν επιστήμονες που ταξίδεψαν ως τη Σπάρτη από όλη σχεδόν την Ελλάδα· από την Κρήτη ως την Θεσσαλονίκη, κι από την Αθήνα ως το Άγιον Όρος. Ιδιαίτερο στοιχείο ήταν πως η πρώτη κι η τελευταία δήλωση συμμετοχής στο συνέδριο προήλθαν από την Κρήτη. Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος K. Βενιζέλος» ήταν ο πρώτος οργανισμός που ανταποκρίθηκε θετικά στο προσκλητήριο του Φορέα «Σπάρτη 2034», ενώ κυριολεκτικά στο παραπέντε εντάχθηκε στο πρόγραμμα του συνεδρίου το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη. 

 

Στο συνέδριο συμμετείχαν τρεις Λάκωνες που δραστηριοποιούνται σε υψηλό επίπεδο εκτός του  νομού. Ο Υπεύθυνος Ψηφιακών Εφαρμογών της Interoptics, Γιώργος Μ. Αναστασάκης, ο πολυπράγμων Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, Δημήτριος Δ. Βέργαδος, μεταξύ άλλων Διευθυντής Εργαστηρίων και Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών με έμφαση στον Ψηφιακό Πολιτισμό και Κάτοχος της Έδρας της UNESCO: «Creative Cities in Motion: Urban Sustainable Mobility and Utilization of Cultural Resources», και ο Επιμελητής των ιστορικών εκδόσεων της εφημερίδας «Η Καθημερινή», Βασίλης Μηνακάκης, ο οποίος, μάλιστα, σημείωσε: «ήρθα στην πατρίδα μου και το βράδυ έμεινα στο σπίτι της μητέρας μου. Οπότε για εμένα η συμμετοχή σε αυτό το συνέδριο αποτελεί διπλή ευχαρίστηση, γιατί βρίσκομαι εδώ τόσο ως εκπρόσωπος της “Καθημερινής”, όσο και ως ντόπιος». Αξίζει να σημειωθεί πως ο Διευθυντής της ΔΙΣ/ΓΕΣ, Συνταγματάρχης Δ. Κομήτης, μετέφερε τους χαιρετισμούς της Σπαρτιάτισσας Δρ. Πηγής Καλογεράκου, ερευνήτριας στο Σύγχρονο Ιστορικό Αρχείο της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, η οποία λόγω αντικειμενικών δυσκολιών δεν κατάφερε να παρευρεθεί στο Συνέδριο. 

πηγή: εφημερίδα «Λακωνικός Τύπος»